สุภาษิต คำพังเพย สำนวนไทย พร้อมความหมาย และ ตัวอย่าง

สุภาษิต หมวด ก

กงเกวียนกำเกวียน
ใช้เป็นคำอุปมาหมายความว่า เวรสนองเวร, กรรมสนองกรรม, เช่น ทำแก่เขาอย่างไร ตนหรือลูกหลานเป็นต้นของตนก็อาจจะถูกทำในทำนองเดียวกันอย่างนั้นบ้าง เป็นกงเกวียนกำเกวียน

กบในกะลาครอบ (ไม่ใช่กบในกะลา *ของแท้ ต้องมีครอบด้วย)
ผู้มีความรู้และประสบการณ์น้อยแต่สำคัญตนว่ามีความรู้มาก

กบเลือกนาย
ผู้ที่ต้องการเปลี่ยนผู้บังคับบัญชาอยู่เรื่อย ๆ

กรวดน้ำคว่ำขัน หรือ กรวดน้ำคว่ำกะลา
ตัดขาดไม่ขอเกี่ยวข้องด้วย

กระเชอก้นรั่ว หรือ กระชังก้นรั่ว
สุรุ่ยสุร่าย, ไม่รู้จักเก็บหอมรอมริบ มีเท่าไหร่ใช้จนหมดตูด

กระดี่ได้น้ำ
ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการดีอกดีใจตื่นเต้นจนตัวสั่น เช่น เขาดีใจเหมือนกระดี่ได้น้ำ
อัศนี วสันต์ เคยเอาไปแต่งเป็นเพลง ที่ร้องว่า ระริกระรี้ ปลากระดี่ได้น้ำ

กระดังงาลนไฟ
หญิงที่เคยแต่งงานหรือผ่านผู้ชายมาแล้ว ย่อมรู้จักชั้นเชิงทางปรนนิบัติและเอาอกเอาใจผู้ชายได้ดีกว่าหญิงที่ยังไม่ได้แต่งงาน

กระต่ายตื่นตูม
ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการตื่นตกใจง่ายโดยไม่ทันสำรวจให้ถ่องแท้ก่อน

กระต่ายหมายจันทร์
ผู้ชายหมายปองผู้หญิงที่มีฐานะดีกว่า
คล้ายกับ หมารอเครื่องบินตก (ส่วนใหญ่หมาจะนั่งรอ และหอนไปด้วย)

กระโถนท้องพระโรง
ผู้ที่ต้องรองรับภาระงาน หรือ อารมณ์ของผู้อื่นอยู่คนเดียว

กลับเนื้อกลับตัว
เลิกทำความชั่วหันมาทำความดี

กลับหน้ามือเป็นหลังมือ หรือ พลิกหน้ามือเป็นหลังมือ
เปลี่ยนแปลง หรือ ทำให้ผิดไปจากเดิมอย่างตรงกันข้าม

กล้านักมักบิ่น (บิ่น เฉย ๆ นะ ไม่ใช่ บ้าบิ่น)
กล้าเกินไปมักจะเป็นอันตราย

กว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้
กว่าจะได้ผลดังประสงค์ ก็ต้องเสียอย่างใดอย่างหนึ่งไป ดุจเอาถั่วกับงามาคั่วพร้อมกัน กว่าจะคั่วจนถั่วสุก งาก็จะไหม้หมดไปก่อน

ก่อร่างสร้างตัว
ตั้งเนื้อตั้งตัวได้เป็นหลักฐาน

กัดก้อนเกลือกิน
ใช้ชีวิตอย่างแร้นแค้นมาก

กาคาบพริก (ไม่ต้องมี อี นำหน้านะ กา เฉยๆ มันสุภาพ)
ลักษณะที่คนผิวดำแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าสีแดง

กำขี้ดีกว่ากำตด
ได้บ้างดีกว่าไม่ได้อะไรเลย
มันทะแม่งๆ เนอะ เลือกไม่กำอะไรจะดีกว่า

กำแพงมีหูประตูมีช่อง หรือ กำแพงมีหูประตูมีตา
การที่จะพูดหรือทำอะไร ให้ระมัดระวัง แม้จะเป็นความลับเพียงไรก็อาจมีคนล่วงรู้ได้

กำปั้นทุบดิน
ลักษณะการตอบที่ไม่ได้ให้ข้อมูลที่ผู้ถามต้องการรู้ เช่น ฉันถามว่า “ทำไมนาฬิกาไม่เดิน” เขาตอบแบบกำปั้นทุบดินว่า “เพราะมันตายน่ะซิ”

กินที่ลับไขที่แจ้ง
เปิดเผยเรื่องที่ทำกันในที่ลับ

กินน้ำใต้ศอก
จำต้องยอมเป็นรองเขา ไม่เทียมหน้าเทียมตาเท่า มักหมายถึงเมียน้อยที่ต้องยอมลงให้แก่เมียหลวง

กินน้ำไม่เผื่อแล้ง
มีอะไรใช้หมดทันทีไม่คิดถึงวันข้างหน้า

กินน้ำเห็นปลิง
รู้สึกตะขิดตะขวงใจเหมือนจะกินนํ้าเห็นปลิงอยู่ในนํ้าก็กินไม่ลง

กินน้ำพริกถ้วยเก่า
อยู่กับเมียคนเดิม
ส่วนใหญ่จะใช้กับผู้ชายที่ อยากมีเมียน้อย แต่ วืด สาวไม่เล่นด้วย เลยต้องกลับไปหาเมียที่บ้าน

กินบนเรือนขี้บนหลังคา
เนรคุณ

กินเหมือนหมู อยู่เหมือนหมา หรือ กินอย่างหมู อยู่อย่างหมา
เละเทะไม่มีระเบียบ

กินปูนร้อนท้อง
ทำอาการมีพิรุธขึ้นเอง แสดงอาการเดือดร้อนขึ้นเอง
ปูนในที่นี้ ไม่ใช่ปูนซีเมนต์ นะครับ แต่มันจะเป็นปูนสีแดง ที่เอาไว้กินกับหมาก

กินอยู่กับปาก อยากอยู่กับท้อง
รู้ดีอยู่แล้วแสร้งทำเป็นไม่รู้

กิ่งทองใบหยก
ใช้กับ หญิงกับชายที่จะแต่งงานกัน ซึ่งดูแล้วเหมาะสมกันดี

กิ้งก่าได้ทอง
คนที่ได้ลาภยศแล้ว ลืมตัว ทั้งที่เคยเป็นคนธรรมดามาก่อน

เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน
เก็บเล็กผสมน้อย ทำอะไรที่ประกอบด้วยส่วนเล็กส่วนน้อย โน่นบ้างนี่บ้าง จนสำเร็จเป็นรูปเป็นร่างขึ้นมา

เกลียดตัวกินไข่ (เกลียดปลาไหลกินนํ้าแกง)
เกลียดตัวเขา แต่อยากได้ผลประโยชน์จากเขา มักใช้เข้าคู่กับ เกลียดปลาไหลกินนํ้าแกง เป็น เกลียดตัวกินไข่ เกลียดปลาไหลกินนํ้าแกง
ส่วนตัวผมเกลียดมะขามเปียก มันแหยะๆ เหมือนอี้ แต่ดันชอบกินน้ำมะขามเปียก เวลามาทำกับข้าว มันอร่อยดี

เกลือจิ้มเกลือ
มี 2 ความหมายครับ
1. ไม่ยอมเสียเปรียบกัน แก้เผ็ดให้สาสมกัน
2. คนเค็มต่อคนเค็มมาพบกัน

เกลือเป็นหนอน
ญาติมิตร สามีภรรยา บุตรธิดา เพื่อนร่วมงาน หรือคนในบ้าน คิดคดทรยศ

เกี่ยวแฝกมุงป่า
ทำอะไรเกินกำลังความสามารถของตัว

แกะดำ
คนที่ทำอะไรผิดเพื่อนผิดฝูงในกลุ่มนั้น ๆ (ใช้ในทางไม่ดี)

แกว่งเท้าหาเสี้ยน หรือ แกว่งตีนหาเสี้ยน
รนหาเรื่องเดือดร้อน

ใกล้เกลือกินด่าง
มองข้ามหรือไม่รู้ค่าของดีที่อยู่ใกล้ตัวซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่ตนกลับไปแสวงหาสิ่งอื่นที่ด้อยกว่า
ใครรู้จักด่างมั่ง หน้าตามันเป็นยังไงหว่า

ไก่แก่แม่ปลาช่อน
หญิงค่อนข้างมีอายุที่มีมารยาและเล่ห์เหลี่ยมมาก และมีกิริยาจัดจ้าน เดิมพูดว่า กระต่ายแก่แม่ปลาช่อน

ไกลปืนเที่ยง
อยู่ห่างไกลเมืองหลวงทำให้ไม่รู้ข่าวคราวหรือเรื่องราว

ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่
ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับของกันและกัน
สุภาษิตนี้ ทำผมงงมาก เพราะไม่เคยเห็น ตีนงู กับ นมไก่เลย ถามครูว่า มันอยู่ตรงไหน ครูก็ด่า หาว่ากวน

ไก่อ่อน หรือ ไก่อ่อนสอนขัน
ผู้มีประสบการณ์น้อยยังไม่รู้ทันเล่ห์เหลี่ยมของคน
หุหุ มีไก่อ่อนสอนขันด้วย เพิ่งเคยเห็นนะเนี่ย

สุภาษิต หมวด ข

ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า
บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ตนต้องการ เช่น จะจัดแจงแต่งตามอารมณ์เรา เหมือนข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า (สังข์ทอง)

ขว้างงูไม่พ้นคอ
ทำอะไรแล้วผลร้ายกลับมาสู่ตัวเอง

ขวานผ่าซาก
พูดจาโผงผาง ไม่เกรงใจใคร

ของหายตะพายบาป
ของหายหรือเข้าใจว่าหายแล้วเที่ยวโทษผู้อื่น

ขายผ้าเอาหน้ารอด
ยอมเสียสละแม้แต่ของจำเป็นที่ตนมีอยู่ เพื่อรักษาชื่อเสียงของตนไว้, ทำให้สำเร็จลุล่วงไป เพื่อรักษาชื่อเสียงของตนไว้

ข้าวแดงแกงร้อน
บุญคุณ

ข้าวใหม่ปลามัน
อะไรที่เป็นของใหม่ก็ถือว่าดี, นิยมเรียกช่วงเวลาที่สามีภรรยาเพิ่งแต่งงานกันใหม่ ๆ ว่า ระยะข้าวใหม่ปลามัน

ขิงก็ราข่าก็แรง
ต่างก็จัดจ้านพอ ๆ กัน, ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอ ๆ กัน, ต่างไม่ยอมลดละกัน

ขี่ช้างจับตั๊กแตน
ลงทุนมากแต่ได้ผลนิดหน่อย

ขี้หมูราขี้หมาแห้ง
ไร้สาระ ไร้ประโยชน์

ขุดด้วยปากถากด้วยตา
แสดงอาการเหยียดหยามทั้งด้วยวาจาและสายตา

ขุดบ่อล่อปลา
ทำกลอุบายเพื่อให้ฝ่ายหนึ่งหลงเชื่อโดยหวังประโยชน์จากอีกฝ่ายหนึ่ง

เข็นครกขึ้นเขา หรือ เข็นครกขึ้นภูเขา (ไม่ใช่ กลิ้งครก หรือ ขนครก นะ)
ทำงานที่ยากลำบากอย่างยิ่งโดยต้องใช้ความเพียรพยายามและอดทนอย่างมาก หรือบางทีก็เกินกำลังความสามารถหรือสติปัญญาของตน

เข้ากันเป็นปี่เป็นขลุ่ย
คุยกันถูกคอ เข้ากันได้ดี

เข้าด้ายเข้าเข็ม
จวนจะสำเร็จ ถ้าทำผิดพลาดหรือมีอะไรมาขัดจังหวะแม้เพียงเล็กน้อยก็เสียการ

เข้าตามตรอกออกตามประตู
ทำตามธรรมเนียมในเรื่องการสู่ขอ

เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า
ให้มีความรอบคอบอย่าประมาท เช่นเดียวกับเวลาจะเข้าป่าจะต้องหามีดติดตัวไปด้วย

เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม
ประพฤติตนตามที่คนส่วนใหญ่ประพฤติกัน

เขียนเสือให้วัวกลัว (วัว นะ ไม่ใช่ งัว ไอ้ตัวงัว นี่ หน้าตามันเป็นยังไงนะ)
ทำอย่างใดอย่างหนึ่ง เพื่อให้อีกฝ่ายหนึ่งเสียขวัญหรือเกรงขาม

ไข่ในหิน
ของที่ต้องระมัดระวังทะนุถนอมอย่างยิ่ง

สุภาษิต หมวด ค

คดในข้องอในกระดูก
มีสันดานคดโกง

คนดีผีคุ้ม
คนทำดีเทวดาย่อมคุ้มครอง, มักใช้เข้าคู่กับ คนร้ายตายขุม ว่า คนดีผีคุ้ม คนร้ายตายขุม

คนเดียวหัวหาย สองคนเพื่อนตาย
คนเดียวทำอะไรก็อาจเป็นอันตรายได้ ถ้ามีเพื่อนร่วมคิดร่วมปรึกษาก็จะดีขึ้น

คนล้มอย่าข้าม
อย่าดูถูกหรือซ้ำเติมคนที่พลาด หรือ พ่ายแพ้

คบคนให้ดูหน้าซื้อผ้าให้ดูเนื้อ
จะพิจารณาคนหรือสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้พิจารณาอย่างละเอียดรอบคอบ

คบเด็กสร้างบ้าน
ทำงานใหญ่ร่วมกับเด็กมักไม่เป็นผล, มักใช้เข้าคู่กับ คบหัวล้านสร้างเมือง เป็น คบเด็กสร้างบ้าน คบหัวล้านสร้างเมือง
ทำไมหัวล้านสร้างเมืองไม่ได้ แปลกจัง

คบคนพาล พาลพาไปหาผิด คบบัณฑิต บัณฑิตพาไปหาผล
การเลือกคบคนค้องพิจารณาให้ดีถ้าคบคนชั่วมาเป็นมิตร คนชั่วก็จะชักนำพาเราไปในทางไม่ดี ถ้าคบคนดีมีความรู้ คนดีก็จะชักนำพาเราไปในทางที่ดี

คมในฝัก
มีความรู้ความสามารถ แต่เมื่อยังไม่ถึงเวลาก็ไม่แสดงออกมาให้ปรากฏ

คลื่นกระทบฝั่ง
เรื่องราวที่ครึกโครมขึ้นมาแล้วกลับเงียบหายไป

คลุมถุงชน
ลักษณะการแต่งงานที่ผู้ใหญ่จัดการให้ โดยที่เจ้าตัวไม่รู้จักคุ้นเคยหรือรักกันมาก่อน

ความรู้ท่วมหัวเอาตัวไม่รอด
มีความรู้มากแต่ไม่รู้จักใช้ความรู้ให้เป็นประโยชน์

ความวัวไม่ทันหาย ความควายเข้ามาแทรก
เรื่องเดือดร้อนเก่ายังไม่ทันหมด ก็มีเรื่องเดือดร้อนใหม่เข้ามาอีก
มีแค่ วัว กับ ควายนะ ไม่มี หมี หมา แมว

ความในอย่านำออก ความนอกอย่านำเข้า
หมายถึง ไม่นำเรื่องไม่ดีของครอบครัว ในที่ทำงาน หรือ พวกพ้อง ไปเปิดเผยหรือเล่าให้คนภายนอกฟัง

คอหอยกับลูกกระเดือก
เข้ากันได้ดี แยกกันไม่ออก
เกิดมาไม่เคยได้ยิน

คอเป็นเอ็น
ขึ้นเสียงเถียงโต้อย่างไม่ยอมลดละ, เถียงเก่ง

คับที่อยู่ได้คับใจอยู่ยาก
ที่อยู่แม้จะคับแคบก็อยู่ได้ถ้าสบายใจ แต่ถ้าอึดอัดใจ ที่อยู่จะกว้างขวางใหญ่โตอย่างไรก็อยู่ไม่ได้

คางคกขึ้นวอ
คนที่มีฐานะตํ่าต้อย พอได้ดิบได้ดีก็มักแสดงกิริยาอวดดีลืมตัว

คาหนังคาเขา
จับได้ในขณะที่กำลังกระทำผิดหรือพร้อมกับของกลาง, ใช้เพี้ยนว่า คาหลังคาเขา ก็มี

คว่ำบาตร
ไม่ยอมคบค้าสมาคมด้วย, เดิมหมายถึงสังฆกรรมที่พระสงฆ์ประกาศลงโทษคฤหัสถ์ผู้ประทุษร้ายต่อศาสนาด้วยการไม่คบ ไม่รับบิณฑบาต

โคแก่ชอบกินหญ้าอ่อน
ชายสูงอายุที่ชอบผู้หญิงรุ่นสาว

ใครมือยาวสาวได้สาวเอา
ต่างคนต่างรุมแย่ง เอาผลประโยชน์เข้าตัวเอง โดยไม่นึกถึงคนอื่น และไม่สนใจวิธีการที่จะทำให้ได้มา

 

 

ข้อมูลจาก : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน

กลับไปหน้า เกร็ดความรู้